۱۶ آذر ـ ۷ دسامبر ـ تقویم تاریخ
۱۶ آذر ـ ۷ دسامبر ـ تقویم تاریخ
۱۶ آذر ۱۳۳۲ و تیراندازی در دانشکده فنی دانشگاه تهران
یکی از حوادثی که بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ روی داد و فضای کشور را متأثر کرد، ماجرای موسوم به ۱۶ آذر بود. طبق مستندات موجود، از چند روز پیش از حادثه، دانشگاه تهران در اعتراض به تجدید روابط میان ایران و انگلیس ناآرام بود. بعد از انتشار رسمی خبر ورود نیکسون (معاون رئیس‌جمهور امریکا) به ایران، شمار زیادی از دانشجویان تحصن کردند و از رفتن به سر کلاس درس سر باز زدند. بر تعداد تحصن‌کنندگان، و نیز نیروهای نظامی داخل دانشگاه مدام افزوده می‌شد. روز ۱۶ آذر یکی از گروهبان‌ها سعی کرد تا چند دانشجوی معترض را به بهانه سر دادن شعارهای قانون‌شکنانه دستگیر کند، که همین موضوع کار را به خشونت کشاند. اما کمتر کسی، تیراندازی را پیش‌بینی می‌کرد. گویا اوج درگیری‌ها در راهرو دانشکده فنی بود که آنجا سه دانشجو (مصطفی بزرگ‌نیا، مهدی شریعت‌رضوی، احمد قندچی) تیر خوردند و از پا افتادند. فردای همان روز بود که نیکسون به ایران آمد و دکترای افتخاری رشته حقوق را از دانشگاه تهران دریافت کرد؛ آن‌هم در شرایطی که محیط دانشگاه بی‌شباهت به شهرکی اشغال شده نبود. اعتراض‌های اواخر پاییز ۱۳۳۲ را که در ماجرای خونین ۱۶ آذر به اوج رسید، جلوه‌ای از مبارزه دانشجویان با دولت کودتا و مخالفت جامعه دانشگاهی کشور با اختناق و سرکوب می‌دانند. مخالفان نظام سلطنتی، روز ۱۶ آذر را روز دانشجو نامیدند و آن را به مناسبتی مهم در تقویم جامعه (و نه تقویم حکومت) تبدیل کردند.
*
پرل هاربور ـ تقابل ژاپن و امریکا در جنگ دوم جهانی
ژاپنی‌ها برای مدتی طولانی مدعی فرمانروایی بر شرق جهان بودند و حتی به گفته نخست‌وزیر این کشور، ژنرال هیده‌کی توجو می‌کوشیدند تا دست استعمارگران غربی را به کلی از منطقه خودشان کوتاه کنند ـ و البته خودشان جای آن‌ها را بگیرند. به این معنی که امپریالیسم غربی را با سیطره‌جویی شرقی جبران کنند. سال ۱۹۴۰ یعنی در بحبوحه جنگ دوم جهانی، امریکا و ژاپن ـ که هنوز رسماً به یکدیگر اعلام جنگ نکرده بودند ـ در واشنگتن پشت میز مذاکره نشستند و درباره جنگ و مسائل آن، به ویژه آنچه در حوزه جنوب شرقی اقیانوس آرام می‌گذشت گفت‌وگو کردند. البته اختلافات میان دو طرف و تضاد منافع دو دولت زیاد بود و امید چندانی به حصول توافق وجود نداشت. به ویژه آنکه در یک سو امریکا راه رسیدن مواد خام به ژاپن را بسته و فشار شدیدی به اقتصاد این کشور وارد کرده بود؛ و از سوی دیگر، ژاپنی‌ها هم در قلمرو متحدان امریکا پیشروی می‌کردند. سرانجام این ژاپنی‌ها بودند که اولین ضربه را وارد کردند. رابرت پالمر در تاریخ جهان نو (ترجمه ابوالقاسم طاهری، انتشارات امیرکبیر) می‌نویسد که همزمان با مذاکرات در واشنگتن، در هفتم دسامبر ۱۹۴۱ بود که ژاپنی‌ها «بدون اخطار قبلی به هجوم هوایی شدیدی بر پایگاه دریایی امریکایی‌ها در پرل هاربور واقع در هاوایی مبادرت جستند» و تهاجم همه‌جانبه‌ای را در فلیپین و گوام و میدوی و هنگ‌کنگ و ماله آغاز کردند. امریکایی‌ها در پرل هاربور غافلگیر شدند و بیشتر از ۲۵۰۰ نفر تلفات دادند. ناوگان آنان نیز عملاً از کار افتاد. همین امر، پیشروی ژاپنی‌ها را تسهیل کرد. فردای روز حمله، یعنی هشتم دسامبر بود که امریکا به ژاپن اعلام جنگ داد و آماده ضدحمله و جبران مافات شد. اما برای حدود یک سال بعدی، برتری در سراسر آن نواحی همچنان از آن ژاپنی‌ها بود. اریک هابسبام در عصر نهایت‌ها (ترجمه حسن مرتضوی، نشر آگه) می‌نویسد که تقابل ژاپن و امریکا، که در پرل هاربور به اوج رسید، جنگی را که تا آن زمان بیشتر اروپایی بود به جنگ جهانی تبدیل کرد. وی معتقد است که اگر ژاپنی‌ها به پرل هاربور حمله نمی‌کردند، شاید امریکا این چنین خودش را درگیر جنگ نمی‌کرد.
*
آتش‌سوزی در سالن اپرا و مرگ بیش از ۶۰۰ نفر در وین
شب هفتم دسامبر سال ۱۸۸۱ میلادی، در یکی از سالن‌های اپرای شهر وین اتریش، صدها نفر در کام آتش فرورفتند و جان خود را از دست دادند. آن شب، دومین شب از اجرای اپرای «داستان هافمن» یکی از اپراهای اُفن‌باخ بود. گویا آتش‌سوزی حوالی ساعت ۱۹ با افتادن یکی از چراغ‌های نزدیک به صحنه آغاز شد و به سرعت به اطراف پیشروی کرد. غیرمنتظره بودن این حادثه و فقدان ابزارهای ضدحریق، مهار آتش را ناممکن کرد؛ دامنه آن لحظه به لحظه گسترش یافت و هرچه را که سر خود بود بلعید. تماشاگران به محض مشاهده نخستین شعله‌های آتش، وحشت‌زده از جای خود برخاستند و به سمت درهای خروجی دویدند. اما هرج و مرج و بی‌نظمی چنان زیاد بود که خروج فوری و بدون دردسر امکان‌پذیر نشد و تقریباً همه تماشاگران باهم آنجا درون سالن به دام افتادند. آتش به بالکن‌ها هم سرایت کرد. برخی از تماشاگران از ترس خود را به پایین پرت کردند؛ که با این کار هم خودشان را به کشتن دادند و هم باعث مرگ یا آسیب‌دیدگی بسیاری دیگر شدند. شمار قربانیان این حادثه، که بیشترشان از ثروتمندان اتریش بودند بیش از ۶۲۰ نفر برآورد شد (هرچند بعدها برخی این آمار را نزدیک به ۸۵۰ قربانی اعلام کردند). حدود ۱۰۰ نفر نیز از مرگ نجات یافتند و آن شب زنده ماندند. عمده روایت‌های این حادثه، گفته‌های همین نجات‌یافتگان است. دربار اتریش در وصف این حادثه از اصطلاح «فاجعه بزرگ» استفاده کرد و غرامت هنگفتی هم به بازماندگان قربانیان آتش‌سوزی پرداخت. چندی بعد بنای یادبودی برای قربانیان ساختند که بعدها در جریان بمباران وین در زمان جنگ دوم جهانی تخریب شد و چیزی از آن باقی نماند. اکنون جای آن سالن و بنای یادبود، یک پاسگاه پلیس وجود دارد.
