تاریخ جهان

می‌دانستم که انسان از دیرباز و در همه‌جا در آرزوی زندگی نوینی بوده و در پاره‌ای جاها برای تحقق بخشیدن به این آرزو، لجوجانه جنگیده است.

قانون لئوپولد فون رانکه که هیچ روایتی از گذشته «تاریخ» نیست مگر آنکه راوی، زحمت جستجو در اسناد قدیمی را به خود داده باشد، تاریخ‌نویسی – یعنی مورخ بودن – را عملاً به یک حرفه و تخصص تبدیل کرد: یعنی کاری که برای انجام آن باید آموزش دید، تمرین کرد و عمری را به پای آن گذاشت.

با اعلام جنگ اتریش به صربستان، نخستین جنگ جهانی رسماً شروع شد. از میان پرسش‌هایی که درباره جنگ اول جهانی وجود دارد معمولاً این سه پرسش بیش از سایر سوالات پرسیده می‌شود: چرا اتریش به صربستان اعلام جنگ داد؟ چرا کشورهای دیگر درگیر جنگ شدند؟ پیامدهای این جنگ چه بود؟ در یک کتاب کوچک و نسبتاً قدیمی به نام «تاریخ اروپا از ۱۸۱۵ به بعد» نوشته هنری لیتل‌فیلد پاسخ هر سه پرسش وجود دارد.

نامه با عنوان «من متهم می‌کنم» در روزنامه «آورُر» به مدیریت ژرژ کلمانسو منتشر شد و به نوشته باربارا تاکمن در کتاب برج فرازان، هدف اصلی زولا از نوشتن آن، خارج کردن پرونده دریفوس از دادگاه نظامی و کشاندن محاکمه به دادگاه‌های عادی بود.

در فرانسه پیش از انقلاب کبیر ۱۷۸۹ دو شیوه رایج برای اعدام محکومان وجود داشت… تا اینکه انقلاب بسیاری از چیزها را زیر و رو کرد و به قول جرج رود (George Rudé) «گیوتین مساوات‌جوی… تنها وسیله اعدام همه خلافکاران بزرگ شد».

«قدرت وسیله نیست، هدف است. آدمی دیکتاتوری را به منظور حراست از انقلاب برپا نمی‌کند، انقلاب می‌کند تا دیکتاتوری را برپا کند. هدف اعدام، اعدام است. هدف شکنجه، شکنجه است. هدف قدرت، قدرت است». جرج اورول ـ ۱۹۸۴

اریک هابسبام چهار دلیل می‌آورد مبنی بر اینکه جنگ اول جهانی نقطه شروع برای حرکت پرشتاب به سوی بربریت و توحش، به معنی واقعی کلمه بود.

نمی‌شود انکار کرد که خط اصلی داستان و مضمون محوری روایت سریال تلویزیونی به خوبی «معنی آن فاجعه» و علل و عوامل موثر در ایجاد آن را بیان می‌کند.

خودش را مردی قدیس و پیوستن به فرقه‌اش را تنها راه سعادت می‌دید و دلایل عجیب و پیچیده‌ای هم برای ادعاهایش داشت. هرجا هم که بحث و استدلال کافی و راهگشا به نظر نمی‌رسید از شیوه‌های دیگر، یا به قول زرین‌کوب از ضربه‌های خنجر و ایجاد رعب و وحشت بهره می‌برد.

جان ایچ آرنولد در کتاب «تاریخ» می‌نویسد: نوشتن تنها روش ثبت تاریخ نیست.
فرشینه بایو که تصویری از غلبه نورمان‌ها بر انگلیس را نشان می‌دهد مثال خوبی از این سخن آرنولد است.