اسرار گنج دره جنی ـ یک داستان نه چندان قدیمی
اسرار گنج دره جنی ـ یک داستان نه چندان قدیمی
اختصاصی تاریخ بلاگ
اسرار گنج دره جنی ـ خلاصه داستان
نمی‌دانیم رمان اسرار گنج دره جنی نوشته ابراهیم گلستان را خوانده‌اید یا نه و از این‌رو، برای اینکه بحث‌مان مسیر درست و روشنی پیدا کند خلاصه‌ای از آن را برای شما بازگو می‌کنیم. رمان سال ۱۳۵۳ یعنی حدود چهل و پنج سال پیش منتشر شد، هرچند در اصل روایت مکتوب یک فیلم سینمایی بود که سال ۱۳۴۹ اکران و بعد از دو هفته از روی پرده جمع شد. اسرار گنج دره جنی داستان زندگی کشاورز فقیر و بی‌چیزی است که یک روز هنگام شخم زدن زمین، گنج باارزشی را پیدا و همین اتفاق زندگی او را زیرورو می‌کند. با این فکر که دیگر مشکلاتش تمام شده و دوره‌ی رنج و تیره‌روزی به پایان رسیده است دست از کار می‌کشد و کشاورزی را کاملاً کنار می‌گذارد. هر از چندی یک قطعه از گنج را به شهر می‌برد و می‌فروشد. صاحب مغازه جواهری به کار کشاورز سابق شک می‌کند و ابتدا احتمال می‌دهد که شاید وی این چیزهای گرانبها را از جایی دزدیده باشد. او می‌کوشد تا از راز کشاورز سر در بیاورد. اما از آن طرف کشاورز که حالا ثروتمند شده است عمارت بزرگی در همان روستا بنا می‌کند و بهشت کوچکی در آن منطقه‌ی فقیرنشین می‌سازد. عده‌ای طماع و فرصت‌طلب هم دور و اطراف او جمع می‌شوند و به هدف تصاحب بخشی از این ثروت بادآورده با کشاورز طرح دوستی و نزدیکی و حتی خویشاوندی می‌ریزند. مثلاً آن جواهرفروش به تحریک همسرش سعی می‌کند تا کلفت خانه‌اش را به ازدواج کشاورز دربیاورد، یا معلم روستا، به عنوان پیشکار به خدمت کشاورز درمی‌آید. اما این گنج مشکلات زیادی هم با خود به همراه می‌آورد و حرص و طمع و حسادت اهالی روستا را برمی‌انگیزد. ماجرا با چند توطئه و دعوا و درگیری و قتل و خونریزی ادامه پیدا می‌کند و آرامش و امنیت در این روستا از بین می‌رود. همزمان با این کشکمش‌ها، یک شرکت راهداری در اجرای پروژه‌ای چند نقطه از روستا را منفجر می‌کند و در یکی از این انفجارها، گنج دردسرساز نیز دوباره مدفون و مخفی می‌شود. بخت و رفاه بار دیگر از کشاورز رو برمی‌گرداند و او به وضعیت سابق خود برمی‌گردد. گویا به این نتیجه می‌رسد که شادی و اقبال چیزهای بی‌دوامی هستند که نباید به آن‌ها دل بست و در یک لحظه می‌آیند و در یک اتفاق می‌روند؛ و کل ماجرا انگار خواب و خیالی بیش نبوده است.
اسرار گنج دره جنی ـ تفسیری قبال تأمل
اسرار گنج دره جنی از همان زمان و نیز بعدها مورد تفسیرها و تحلیل‌های زیادی قرار گرفت و بحث‌های جالبی را به همراه داشت. هرچند اکنون که به گذشته نگاه می‌کنیم، برداشت روشن‌تری داریم از آنچه گلستان می‌کوشید از طریق این داستان بیان کند. به قول محمدرضا قانون‌پرور در کتاب منادیان قیامت، اسرار گنج دره جنی یک تمثیل سیاسی از وضعیت ایران آن روز بود و رفتار و نگرش کشاورز داستان شباهت زیادی به طرز تلقی طبقه‌ی حاکم بر کشور داشت. گنج درواقع پول‌های هنگفتی بود که از اواخر دهه ۱۳۴۰ و بعد از سال ۱۳۵۰ از فروش نفت به ایران سرازیر شد و عملاً حاکمیت و تصمیم‌گیران کشور ما را از چیزی که بودند فاسدتر کرد. این پول واقعاً «بادآورده» انگیزه‌ی کار و تلاش موثر را از تصمیم‌گیران کشور گرفت و آن‌ها را در این توهم خطرناک فروبرد که مشکلات مالی و اقتصادی کشور ما دیگر تمام شده و از این به بعد زمان برداشتن گام‌های بزرگ است. شاه و اطرافیان او از «حرکت به سوی تمدن بزرگ» سخن گفتند و جاه‌طلبی و بلندپروازی آنان چنان زیاد شده بود که دیگر توجهی به الزامات و واقعیت‌های جامعه نداشتند. آن پول‌های کلان، شکاف میان حکومت و جامعه را از چیزی که همیشه وجود داشت بیشتر و بزرگ‌تر ساخت و طبقه حاکم را به ساکنان جزیره‌ای دور از سکونتکاه مردم عادی تبدیل کرد.
پی‌نوشت: کتاب محمدرضا قانون‌پرور که در متن به آن اشاره و استناد شد «منادیان قیامت» نام دارد و وی در فصل هفتم آن به اسرار گنج دره جنی می‌پردازد؛ ترجمه مریم طرزی، انتشارات آگه.
