فاجعه نیروگاه اتمی چرنوبیل ـ از حقایق تاریخی تا سریال تلویزیونی
فاجعه نیروگاه اتمی چرنوبیل ـ از حقایق تاریخی تا سریال تلویزیونی
نمی‌شود انکار کرد که خط اصلی داستان و مضمون محوری روایت سریال تلویزیونی به خوبی «معنی آن فاجعه» و علل و عوامل موثر در ایجاد آن را بیان می‌کند.
یک: چرنوبیل نام یکی از نیروگاه‌های هسته‌ای شوروی واقع در شمال کی‌اف اوکراین بود که دچار مشکلاتی شد و دو انفجار بزرگ در آن روی داد. سی و دو نفر همانجا جان خود را از دست دادند و تعدادی هم به شدت سوختند. حکومت شوروی مجبور شد که دو شهر از شهرهای نزدیک به نیروگاه را کاملاً تخلیه کند و ساکنان آن منطقه را به جای دیگری ببرد. کوشش‌های زیادی هم برای مهار تشعشعات ناشی از این حادثه و جلوگیری از انتشار آلودگی‌ها انجام دادند. اما وسعت آلودگی آن بسیار بیشتر بود و بخش‌های وسیعی از شمال و شرق اروپا را فراگرفت. طبق آمارهای فاجعه نیروگاه اتمی چرنوبیل، حداقل پنج‌هزار نفر در آن حوالی از سرطان یا آسیب‌های دیگر ناشی از رادیواکتیو مردند.
دو: سوتلانا الکسیویچ (برنده جایزه نوبل ادبی ۲۰۱۵) که کتابی درباره فاجعه نیروگاه اتمی چرنوبیل نوشته است (و این کتاب به نام صداهایی از چرنوبیل به فارسی هم ترجمه شده است) می‌گفت برای بیشتر مردمی که می‌شناسم مسأله چرنوبیل به گذشته، به تاریخ تعلق دارد و کمتر کسی را می‌توان پیدا کرد که به دانستن درباره‌اش علاقه داشته باشد؛ اما به نظرم این ماجرا هنوز زنده است و استمرار دارد، هرچند کسی درباره‌اش چیزی نمی‌داند. نمی‌توان گفت که حرف‌های الکسیویچ کاملاً درست است، اما حقایقی در آن وجود دارد. فاجعه چرنوبیل، اگر به علل و اسباب وقوع آن دقت کنیم و سیر شکل‌گیری آن را دقیق ببینیم یک ماجرای منحصر به فرد و یگانه نیست. از خطاهای فردی و ساده‌گیری کارهای حساس و خطیر گرفته تا لجاجت تصمیم‌گیران تا خود فاجعه و بعد هم انکار و پنهان‌سازی واقعیت‌ها. نیروگاه چرنوبیل اولین و آخرین جایی نبود که چنین مواردی در آن روی می‌داد، اما شاید مشهورترین‌شان باشد.
سه: سریال ۵ قسمتی چرنوبیل، روایتی داستانی درباره این فاجعه است. فضای این سریال، از لباس شخصیت‌ها و گریم چهره‌های آنان شباهت تحسین‌برانگیزی با واقعیت دارد، اما می‌گویند داستان آن به این اندازه به واقعیت وفادار و پایبند نیست. مثلاً می‌گویند روابط بین کارمندان دولت شوروی را درست نشان نمی‌دهد و در این مورد خاص به جای آنکه دوره گورباچف را نشان دهد، دوره استالین را بازآفرینی می‌کند. اما این جزئیات، حتی اگر واقعاً بد و نادرست تصویر شده باشند، بازهم نمی‌شود انکار کرد که خط اصلی داستان و مضمون محوری روایت به خوبی «معنی آن فاجعه» و علل و عوامل موثر در ایجاد آن را بیان می‌کند.
