تام پین اثر هاوارد فاست ـ نگاهی به یک رمان تاریخی مهم

تام پین اثر هاوارد فاست ـ نگاهی به یک رمان تاریخی مهم

اختصاصی تاریخ بلاگ

تام پین و هاوارد فاست

از میان رمان‌هایی که هاوارد فاست نوشت، شهروند تام پین (ترجمه فارسی: تام پین) جز محبوب‌ترین و پرفروش‌ترین‌ها محسوب می‌شود. این کتاب سال ۱۹۴۳ منتشر شد و هنوز هم بعد از گذشت بیشتر از هفت دهه، کتابی جذاب و خواندنی است. برای بسیاری از ما نام توماس پین که با آثاری مثل عقل سلیم و حقوق بشر بر اذهان زمان خود اثر گذاشت و در انقلاب امریکا هم نقش‌آفرینی موثری داشت، نامی است در میان نام‌های دیگر موجود در کتاب‌های تاریخ. هاوارد فاست تصویر تام پین را برای ما ملموس‌تر کرد. تام پین ، مردی پرشور و بی‌باک، سخاوتمند، با خلق‌وخویی نه چندان متعادل که «انقلابی بودن» را نوعی سبک زندگی و حرفه می‌دید.  فاست تا جایی که ممکن بود به واقعیت‌ها و مستنداتی که از زندگی تام پین به جای مانده بود پایبند ماند و از آن مهم‌تر اینکه لابه‌لای روایت حوادث، افکار و نوشته‌های وی را نیز بازخوانی کرد. همین ویژگی‌ها و نیز رابطه متعادل میان مستندات و تخیلات، ارزش این رمان را برای کسانی که «تاریخ» برای‌شان موضوعی جدی است نیز به اثری درخور اعتنا تبدیل می‌کند.

خود امریکایی‌ها این رمان را بسیار دوست دارند، زیرا هم به تاریخ روزهای انقلاب و استقلال آن‌ها می‌پردازد و هم از ارزش‌هایی ـ مثل روراستی و پایمردی بر آنچه درست است ـ سخن می‌گوید که به نظرشان در عصر حاضر رنگ باخته و دیگر مثل روزهای انقلاب ـ حداقل از سوی سیاستمداران ـ مهم تلقی نمی‌شود. فاست از آن دسته کسانی بود که به یک امریکای آرمانی اعتقاد داشت و معقتد بود که سیاست‌بازی و منفعت‌طلبی گروهی، اولویت‌های این امریکا را تغییر داده است؛ و آنچه را که ما امروز گم کرده‌ایم، در گذشته و با رجوع به آن می‌توانیم پیدا کنیم. یکی از خوانندگان این کتاب در گودیدز (goodreads) می‌نویسد: «بعد از خواندن این کتاب بود که فهمیدم چیزی از تاریخ کشورم نمی‌دانم و با گذشته‌ای که تا این اندازه مهم بوده است ارتباط و پیوندی ندارم». به نظر می‌رسد که این گفته، نه فقط برای یک امریکایی قرن بیستمی، که درباره بسیاری از ما هم صدق کند ـ که از گذشته کشورمان خیلی کم می‌دانیم و آن اندک چیزی هم که می‌دانیم بسیار مغشوش است؛ از تاریخ جهان که تقریباً هیچ چیزی نمی‌دانیم.

تام پین و ترجمه فارسی رمان

حسن کامشاد، در پیشگفتار مترجم این کتاب (انتشارات خوارزمی) می‌نویسد: «کمتر نویسنده سیاسی بر دوران خود بیش از تام پین اثر گذاشته است؛ با این حال، دویست سال پس از پیروزی مردم امریکا بر استعمار بریتانیا، نام پین، پدر دموکراسی مُدرن و صدای خروش انقلاب، هنوز ناشناس مانده است. این امر تصادفی نیست. کسانی که پس از جنگ‌های استقلال در امریکا به قدرت رسیدند اکثر اشرافزاده و پولدار و ملاک بودند، و افتخار پیروزی و دستاورد جانبازی مردم را دربست به خود اختصاص دادند. تام پین از طبقه پایین اجتماع برخاسته بود، سر و وضعی ژولیده، زبانی لجام گسیخته و افکاری افراطی داشت: مدام از شورش خلق حرف می‌زد و از حقوق اینان دفاع می‌کرد». کامشاد اضافه می‌کند: «پین در قرن هیجدهم می‌زیست، اما اندیشه‌ و بیان و نقش اجتماعی او به نحوی چشمگیر امروزی بود. در آخرین اثر معروفش دوران عقل با خرافات و خودکامگی کلیسا به ستیزه برخاست و به زبانی ساده برای اولین بار تناقضات انجیل را برشمرد، آن را غیرعقلانی خواند و گفت که این نمی‌تواند صدای خداوند باشد». وی چه در زمان حیات و چه پس از آن دشمنانش و مخالفان زیادی داشت. سال‌های آخر عمر در مشقت و سرخوردگی زندگی کرد و در همین شرایط هم از دنیا رفت. اما خود تام پین و سرنوشتی تلخی که برایش رقم خورد به کنار، ترجمه فارسی رمان، کار بسیار سطح بالایی است و اهل فن گفته‌اند که کامشاد به خوبی و با چیره‌دستی از پس ظرافت‌ها و ریزه‌کاری‌های نوشته فاست برآمده است؛ که البته از مترجمی در حد و اندازه‌های او نیز کمتر از این انتظار نمی‌رود.